Posted by: heart4kidsadvocacyforum | January 4, 2025

Ngaahi Lea Fakaepalōfita mei he Ngaahi Kuí-Popoaki #3-Faka-Tonga

Ko e Ki’i Maama Ko ‘Eni ‘a’akú,
Te u tuku ke ulo atu!

Fepaki, fepaki ‘i he vai

Fepaki, fepaki ‘i he vai, fanau

Fepaki, fepaki ‘i he vai

‘E fakahoha’asi ‘e he ‘Otuá ‘a e vaí

Kapau ‘oku ‘ikai ke ke tui kuo huhu’i au,

‘E fakahoha’asi ‘e he ‘Otuá ‘a e vaí

Muimui pe ‘iate au ki he vaitafe ‘o Soatani

‘E fakahoha’asi ‘e he ‘Otuá ‘a e vaí

Na’a ku talaange ‘a e

‘E fakahoha’asi ‘e he ‘Otuá ‘a e vaí

‘Oku ou fanongo he ‘ahó ni ki hono tokoni’i kitautolu ‘e he’etau ngaahi kuí ke tau fakanonga mo fakama’a ‘a e ngaahi vai pelepela mo pelepela ‘oku mu’omu’a ‘i he’etau mo’uí. ‘Oku ‘ilo’i ‘e he Laumalie ma’ongo’onga pea ‘oku ne kau ‘i he kuonga ko ‘eni ‘o e fakatahataha’i ‘o e paradigms motu’a ‘oku ne fakaoleole’i ‘a e ‘ulungaanga ‘o e kakai ‘oku fonu ‘i he mo’ui ‘i tu’a ‘i he tafa’aki ‘o e ‘ofa mo e manava’ofa fakalangi.  Ko e ngaahi ‘elemeniti ‘o e fa’ahinga ‘o e tangata kuo nau mavahevahe, anga fita’a, manumanu ki he malohi mo e koloa ‘i he fakamole ‘a hotau fa’ahinga ‘o e tangata, ‘oku ‘i ha tu’unga ma’ulalo ia ‘o e ikuna’i.  ‘Oku ui kitautolu ke tau faka’aonga’i ‘etau fa’a ‘ilo’iló ‘i he me’a kotoa pē ‘oku tau kau ki aí pea mo e tokotaha kotoa pē ‘oku tau kau ki aí.  ‘Oku ui kitautolu ke tau loto’aki mo tukupā ‘i he’etau tuí he ko ‘etau ngaahi me’angāue ‘eni ke “fepaki ‘i he vaí pea mahiki hake ‘o mā’olunga ange ‘i he me’a ‘oku hoko pea ‘i he vakapuna fakaemāmaní. 

Kuo pau ke tau muimui ‘i he tataki ‘a ‘etau ngaahi kui ‘a ia na’a nau fokotu’utu’u ha palani ki he’enau hola mei he nofo popula ki ha mo’ui tau’ataina mo malu.  ‘Oku kole mai ke tau fakahoko ‘a e tukufakaholo ‘o e “‘ai ha founga mei he’etau nofo popula ki ha polokalama ‘oku ‘ikai fakataumu’a ke ne ‘omi kiate kitautolu ‘a e faingamalie pe ngaahi ma’u’anga tokoni ke tau ha’u ai ki he “kakato ‘o e tu’unga na’e fakatupu kitautolu ke tau ‘i ai”.  Ko e taimi ‘eni ‘oku ui ai kitautolu ke tau fakamālohia kitautolu, kau mēmipa hotau fāmilí, pea mo e kolo ‘oku nau ma’u e ngaahi ma’u’anga tokoni ‘okú ne poupou’i ‘etau mo’uí.  ‘Oku ‘uhinga ‘eni ‘oku fie ma’u ke tau mo’ui fakafalala pē kiate kitautolu mo fakapapau’i pē kiate kitautolu!  ‘Oku fie ma’u ke tau tuku ‘etau fakalakalaka fakatautaha ‘i he ngaahi domains kotoa ‘e fa ‘o e me’a ‘oku tau ‘i he kakano. 

‘Oku ‘uhinga ia ke hoko ko ha kau tauhi ‘o hotau ‘atamai, sino, ngaahi ongo fakasosiale, mo e fakalaumalie fakalaumalie.  ‘Oku ‘uhinga ‘a e “ui ke ngāué” ko ‘eni ‘oku ‘i ai hotau fatongia ke fakapapau’i ‘oku muimui’i ‘e he ngaahi fie ma’u mo e fakalakalaka ‘a e kau mēmipa hotau fāmilí honau “tu’unga fakalangí mo e taumu’a fakalangi ‘o e mo’uí”.  Ko e me’a ki hotau tukui kolo, ‘oku ‘i ai hotau fatongia ke tuku ‘i hotau tukui kolo koe’uhi ke tau lava ‘o faka’aonga’i ‘a e ngaahi tokoni mo e ngaahi ma’u’anga tokoni ‘i hotau kolo.  ‘Oku ‘uhinga ‘eni ke mape ha fakataha alelea ‘e fengaue’aki mo e kolo ko ha palani ‘o e ngaahi tokoni mo e ngaahi ma’u’anga tokoni ‘oku fie ma’u koe’uhi ke circulates ‘etau pa’anga ‘i he kolo, pea ‘oku tau ‘i ha tu’unga ke tau fetauhi’aki ai pea ‘i he taimi tatau fakafefeka’i ‘a e tu’unga malu mo hono tauhi ma’u ‘o hotau anga fakafonua mo hotau kakai.

 ‘Oku ou tui ‘e lava ke faka’aonga’i ‘a e founga ko ‘eni ko ha founga ke langa hake ai ‘a e ongo’i mahu’inga’ia ‘iate kita, ngaahi famili malohi, mo e ngaahi kolo longomo’ui ‘i he palanite.  Ko e tu’o fiha nai hono langa ‘e he’etau ngaahi kui ‘i ‘Afilika ‘Amelika ha kolo pe kolo ‘oku lele lelei, ka ke faka’auha pe ia ‘e kinautolu na’e ‘ikai ke nau fie sio ki he’etau lavame’a, pea kei “tu’u hake mei he efuefu ‘o ‘enau ngaahi faka’anaua”.  Te tau lava pea kuo pau ke tau tali ‘a e ui mo e poupou ko ‘eni mei he’etau ngaahi kuí.  ‘Oku nau ‘i ha tu’unga ‘oku nau sio ai ki he feitu’u ‘oku tau ‘i ai pea ‘ilo’i e feitu’u ‘oku tau hu’u ki ai kapau he ‘ikai ke tau liliu e ngaahi lao ‘o e va’inga ko ‘eni ‘o e mo’ui, pea hu ki hotau poto mo e malohi.  Ko ‘enau ngaahi lea ko hotau ivi mo hotau fakahinohino ki ha kaha’u lelei ange mo ha mamani lelei ange ma’a ‘etau fanau.


Leave a comment

Categories