Posted by: heart4kidsadvocacyforum | October 29, 2025

Yucatec-Pequeños consejos utia’al u na’ yéetel taata # 34

In ju’un bey lu’um in chan paal

Náakake’ u yaak’il u pixano’!

Capítulo 2

Le paalalo’obo’ ku nojochil siibal ti’ le humanidad.

Be’elajke’ yaan in ts’aiko’on jump’éel extracto capítulo 2 in áanalte’ – “Abrazar le siibal le taatae’: bix crear jump’éel relación amorosa yéetel u paalal”.

Disponible: Amazon ka Barnes ka Noble, bey Xlibris.

Lela’ chéen jump’éel sabor le capítulo!

Capítulo ka’ap’éel

Náakake’ u yaak’il u pixan – jump’éel payalchi’ u yúumo’ob –

“Le nonojchi’ich yéetel le ki’ichpanil máak a sáasilo’ex le portales k humanidad.  Mantats’ u biin u yáantik ti’ u jool a puksi’ik’al.»

Kin wilike’

Kin yilaje’ le ba’ala’ u k’áat u ya’al yaan ti’ le responsabilidad u beel u kuxtal terrenal ‘Náakake’ u yaak’il u pixano’.

Cita: 

Anne Morriss tu ya’alaj juntéene’:

“Le ironía le molay jach u jach profundamente liberador – ti’ meyaj, ti’ báaxal yéetel yaakunaj.” (Lela’ ti’ jump’éel cita ti’ “Bix ken in wilik #76”, Starbucks uk’aj chuuk waj)

Kahil Gibran tu ya’alaj juntéene’:

–A paalalo’obe’ ma’ a paalalo’obi’.  Leti’obe’ le paalalo’obo’ yéetel u yaalal u ya’altaj u kuxtal.»

K’áat chi’:

¿Ba’ax in wa’alik tumen terminología “Guía pixano””.

      Yaanten jump’éel comprensión intuitiva u bey yúumo’ob chan le “Ts’íibil u yaak’il k’iin” utia’al k paalal.  ¿Ba’ax in wa’alik yéetel le término ‘náakake’ u yaak’il k’aani’.  Ma’alob, bey ya’ab filósofos yéetel teóricos ka’ache’ teen, kin wilik ba’ax tu ts’ook u beetik k paalal ma’ pertenecen ti’ to’on, sino ti’ leti’ob mismos yéetel le universo séen taal u ser servidos ti’ yéetel in k’ailil.  Ma’ táan u béeytal k a’alajil t’aan k paalal.  Ma’ táan u béeytal k imponer ba’ax k wu’uyik u ba’axo’ob wa u destino.  K káajsik le relación yéetel leti’ob ka’ jo’op’ yaano’ob ichil le úuk’o’.  Walkila’ k káajal k na’atik jump’éel ti’ u ku.  Jach k’a’ana’an u jach t’aan yéetelo’ob. 

       K’aja’anen ka táan in bisik in chan x-ch’úupal, ka jo’op’ u na’atik ba’ax uts tu yich yéetel ba’ax ma’ kutal uts tu yéetel.  Leti’e’ ka’ach jach físicamente activa sobre todo áak’ab, ba’ale’ ti’ le k’iino’ je’el xano’ k’iin bey yaan u energía xma’ ts’o’osal.  Mantats’ ku yu’ubik u tukultaje’ yaan ti’ jump’éel gimis yéetel k’a’abéet u je’ebix.  Táan u máan u xiumil, ka u betik summersaults.   Anchaj in yoot’ik in nak’ ka j-k’aay ju’ulkij yo’osal in jets’tal. Ti’ le súutuko’ yo’o’one’, táan in ka’ansik k’íinil k’íin, ka Niki, in chan paal tu úuk’, tu yóotaj táakpajalo’ob ti’ tuláakal le meyajilo’obo’.  Tu núukaj u meyajo’ob le paalalo’obo’ yéetel u t’aan.  Le paalalo’obo’ ku ts’aakunaj u t’aan yéetel xan le paalalo’obo’ xook.  Sabía ti’ le paal sería jach físicamente activo, jach ts’aa, jach imaginativo yéetel profundamente espiritualmente conectado yéetel le ku. 

        Ma’alob 28 ja’ab ts’o’okole’, ts’o’ok in presenciado Niki bey juntúul atleta élite, juntúul nuxi’ comunicador, orador público, poeta, escritor ti’ guiones yéetel juntúul yáax respondedor ti’ le mayaj ti’ le humanidad, ka leti’ bisik jump’éel profundo respeto tumen le relación ichil “nojoch pixano'” yéetel le majestuosidad le ku.  Ku ts’aik u jach mojil u ye’esik yéetel u je’ela’ yéetel ku ts’a’abal t’aan ti’ yo’osal óok’ot yéetel t’aan.  Páajtal bey juntúul chan paal jóok’ol k patio trasero yéetel ka’ jo’op’ u uláak’ paalalo’ob estarían báaxal yéetel le muecos, Niki estaría cavando artefactos wa meentik mejen santuarios utia’al honrar “Nojoch pixano'” yéetel u linaje Navajo.  Ma’ tin na’atik ba’ax ku betiko’, ba’ale’ in wojel lela’ jump’éel jach máaxo’ob yaan k’a’abéet yéetel kilili’. 

Kin wu’uyik to’on responsabilidad u kanáantik k paalal, u yu’ubiko’ob yéetel u tsikbal yéetelo’ob, ma’ ti’ leti’ob.  Le formato comunicación receptiva yéetel expresiva ku desarrollamos yéetel k paalalo’ob yaan u mentik tuláakal le jela’anil in yóok’ol kaab ti’ le yaan k bey béeychajal utia’al u meentik jump’éel funcional, u contrario u disfuncional, relación yéetel k paalal.  Le yóok’ol kaaba’ yaan u intervenir yéetel k’aax u asumir le asab séeba’an je’el bixake’ páajtal.  Wa yaan k beel “náakake’ u yaak’il u pixan utia’al k paalal, k’a’abet k meyaj diligentemente yéetel nuxi’ molay utia’al preservar u paaliles.  K meentik k asab wa’atil ichil u paalilo’ob.  Yaan u yúuchul le adolescencia, bey le chak wa chak ba’alo’.  Wa k mantenemos k muuk’ yéetel k firmes ti’ k relación yéetel leti’obe’, k sobrevivir le tormenta, ka  jóok’ol victoriosos. 

Lela’ jump’éel capítulo jach k’a’abéet ti’ le áanalte’ je’el k’a’abet in ts’aiko’on jump’íit asab ti’ leti’e’ yéetel tech ti’ le futuro.  Kexi’ ka considere u maan le áanalte’ utia’al u páajtal k meentik tsikbal yéetel xaan bey colectivo u yúumo’ob yéetel máaxo’ob ti’ mejen paalalo’on je’el u páajtal k yáantiko’on yéetel le ma’alobil k paalal.


Leave a comment

Categories