Posted by: heart4kidsadvocacyforum | November 5, 2025

Tongan-Fanga ki’i tokoni iiki ma’a e ngaahi fa’ee mo e tamai # 35

Ko e fanau ‘a e me’a’ofa ma’ongo’onga taha ki he fa’ahinga ‘o e tangata.

‘I he ‘aho ni te u vahevahe atu ha konga ‘o e Vahe Hongofulu ‘o ‘eku tohi- “Embracing the Gift of Parenthood: How to Create a Loving Relationship with Your Children”.

Lava ke ma’u: ‘Amasoni mo e Barnes and Noble pea pehe ki he Xlibris.

Ko ha ki’i ‘ahi’ahi’i pe ‘eni ‘o e vahe!

Vahe Hongofulu

“Mo’ui ‘i he Fa’ifa’itaki’anga”

Ngaohi ‘o e tou va’inga mo Leilani ‘i he ako tokamu’a

Ko e mehikitanga ‘e toko fiha ‘oku ‘i ai honau fakafotu ‘i he’enau kalasi tokamu’a?

Pea ko ‘eni ‘oku ou kei ngaohi pe ‘a e playdough ma’a hoku ‘ilamutu mo e ngaahi ‘ilamutu ua>

“Ko e faiako ‘i he ako tokamu’a ko ‘eku manako lahi taha ia.  ‘Oku ou ‘amanaki pe kuo u fakamo’oni’i ki hoku ‘ofefine kuo u ngaue ke a’usia ‘a e me’a kotoa te u malava, ka kuo u tali ‘eku “ui ki he iku’anga”. “‘Oku mahu’inga ke tau taki ‘i he fa’ifa’itaki’anga ma’a ‘etau fānaú

‘Oku ou ‘ilo’i

‘Oku ou ‘ilo’i ‘oku ‘i ai hoku fatongia ke a’usia ‘a e me’a kotoa pe te u lava, koe’uhi ke mou ‘ilo’i ‘oku ou fie ma’u ke mou fai ‘a e me’a tatau.

Ngaahi lea: Na’e pehe ‘e Bertrand Russell ‘i ha taimi ‘e taha: “Ko e fiefia ko ia ‘oku fakafiemalie mo’oni ‘oku o fakataha ia mo hono faka’aonga’i kakato hotau poto pea mo hono ‘ilo’i kakato ‘o e mamani ‘oku tau nofo ai.” Na’e pehe ‘e Goethe: “Ko e fe pe ha feitu’u ‘e tafoki ki ai ha tangata, pe ko e ha pe ha me’a ‘e fai ‘e ha tangata, te ne iku ma’u pe ‘o foki ki he hala kuo faka’ilonga’i ‘e natula ma’ana.” Na’e pehe ‘e Anne Frank: “‘E lava pe ‘e he matu’a ‘o fai ha fale’i lelei pe fokotu’u kinautolu ‘i he hala totonu, ka ko e fa’unga aofangatuku ‘o e ‘ulungaanga ‘o ha taha ‘oku ‘i honau nima pe ia.”

Fehu’i:

‘E anga fefe ha’aku fakahaa’i ki he’eku tama ‘oku ou ongo’i ‘oku ou taau mo e lelei taha ‘oku ‘omi ‘e he mo’ui, ‘oku ou ‘ofa mo faka’apa’apa’i au, pea ‘oku ou malava ke fakahaa’i ha ngaahi faingamalie ta’efakangatangata ‘i he’eku mo’ui, pea ‘oku ou ‘amanaki atu ki he me’a tatau ma’anautolu?

‘Oku ou tui ko e tali ki he fehu’i ko ‘eni ‘oku ‘i he ‘uhinga ‘oku ou fa’u ai ‘a e tohi ni.  Kuo ta’u lahi ‘eku palomesi mo kole mai ke u tohi fekau’aki mo e me’a ‘oku ou manako ai ki he “fanau”.  Kuo tu’o lahi ’ema talanoa mo hoku tuofefine ko Peti fekau’aki mo hono pule’i ’ema mo’ui mo e tui ke tali homa “ui ki he iku’anga”.  Kuo muimui ‘a e tokotaha kotoa pe ‘i homau famili ‘i he hala ‘o ’emau matu’a ke tokoni ki he ni’ihi kehe.  Ko e toko tolu ‘o kimautolu ‘oku ako pea ko e taha ‘o kimautolu ‘oku ngaue ‘i he mo’ui lelei fakafonua mo fakavaha’apule’anga.  ‘Oku makatu’unga kotoa ia ‘i he feinga ke liliu e mo’ui ‘a e ni’ihi kehe ke fakapapau’i ‘oku nau ma’u ha mo’ui kakato mo mahu’ingamalie.  ‘I he’etau hoko ko e matu’a, kuo pau ke tau fai kotoa ha me’a ‘e ngali hange ko ha ngaahi feilaulau, ka ‘i hono faka’osi, ‘oku hange ‘oku ‘omi ma’u pe ‘e he Laumalie Ma’ongo’onga ha founga ke tauhi ai ‘Ene tala’ofa kiate kitautolu.  ‘Oku fekau’i mai kitautolu ‘e he Laumalie Ma’ongo’onga ki heni ke fakahoko ‘etau taumu’a, pea ‘oku ‘ikai ke tau mavahe mei he feitu’u ni kae ‘oua kuo ‘osi ‘etau ngaue.  Ko ia, kuo pau ke tau laka ki mu’a ‘i he’etau mo’ui pea tokanga ki he fekumi ki ha ngaahi founga mo ha ngaahi faingamalie ke tau a’usia ai ‘a e me’a kotoa pe te tau lava.  

‘Oku ou ongo’i mo hoku tuofefine ko Peti ‘oku tatali ’ema fanau ke sio pe ko e ha hono mama’o ‘o ’ema ngaue.  Kuo nau mamata ki he’emau lavame’a ‘i he’emau ngaahi ngaue fakapalofesinale, ka kuo te’eki ai ke nau sio ki he’emau hu ki tu’a ‘o ‘ahi’ahi’i ha me’a ‘oku ‘ikai angamaheni ‘i ha taimi fuoloa.  Na’a mau fa’a faka’anaua ki he ngaahi fakakaukau faka’ofo’ofa taha pea na’a mau feinga ke fakahaa’i ha ni’ihi ‘o kinautolu.  ‘Oku tau tohoaki’i kitautolu ‘aki hono tuku ke pule’i ‘etau ngaue.  ‘Oku mahino kiate au he taimi ni ko ha ‘uhinga mo’oni ‘eni ke faka’ehi’ehi ai mei he ta’elavame’a.  ‘E hoku ‘Otua, na’e ha’u mo’oni nai meiate au ‘a e si’isi’i ko ‘eni ‘o e tui?  ‘E anga fefe ha’aku poupou’i ‘a e ngaahi faka’anaua mo e iku’anga ‘o ‘eku tama kapau ‘oku ‘ikai ke u tui mo fakahoko ‘eku ngaahi faka’anaua?  ‘E anga fefe ha’aku ‘amanaki ‘e loto falala mo loto vekeveke ‘eku tama kapau ‘oku ‘ikai ke u ‘ahi’ahi’i ha ngaahi me’a fo’ou mo kehe? Na’e pehe ‘e Peti ‘oku ma fu’u fiemalie, pea ‘oku ‘ikai ke ma loto ke fai ha me’a fakatu’utamaki ‘i he’ema ongo’i malu hala.  ‘Oku ou taukave’i te tau lava ‘o fai ha me’a lahi ange ‘i he taha ‘i he taimi pe ‘e taha.  Ko e kii ko e potupotutatau.  Kuo pau ke ke fakamu’omu’a ho’o ngaahi taumu’a.  Kuo pau ke ke fokotu’u ho’o ngaue pe “ngaue” ‘i ha tu’unga totonu.  ‘Oku ou monu’ia, ‘o ‘ikai koe’uhi he ‘oku ou sai’ia ‘i he’eku “ngaue”, ka ‘oku ou ‘ilo’i ‘oku ou fai ‘a e me’a ‘oku fie ma’u ‘e he “Laumalie Ma’ongo’onga” ke u fai ‘i he tu’unga ‘o hoku “ui ki he iku’anga”.  ‘Oku ou ‘ilo’i foki ‘oku ui au ke u fai ha me’a lahi ange ‘i he me’a ‘oku ou fai.  ‘Oku ‘i ai ‘a e kupu’i lea ‘i he Tohi Tapu, “Ko kinautolu kuo foaki lahi, ‘oku lahi ‘a e me’a ‘oku fie ma’u.”  ‘Oku ‘ikai ke u loto ke hoko ‘eku tama ko e taha ‘o kinautolu ‘oku ui ko e “over achievers”. ‘Oku ou fie ma’u pe ke ne a’usia ‘a e tu’unga kotoa na’e fakataumu’a ke ne a’usia pea ke ne tokoni ‘i he me’a ‘oku ui ia ke ne fai ‘i he mamani.

‘Oku hange kapau ‘oku tau nofo ‘i ha feitu’u toputapu ‘o e taumu’a, te tau ‘ilo’i ha ngaahi me’a fo’ou fekau’aki mo kitautolu mo ‘etau ngaahi me’afoaki.  Te tau lava ‘o fili ke tukunoa’i ‘a e ngaahi me’afoaki ko ia, pe te tau lava ‘o fili ke faka’aonga’i lelei kinautolu.  ‘Oku fie ma’u ke ta ‘e he’etau fanau ha sipinga ‘o hono ma’u ‘o e ngaahi momeniti faingata’a ko ia pea liliu kinautolu ke hoko ko ha ngaahi faingamalie ke fakahaa’i ai ‘etau poto mo e mohu founga.  Na’a mau fokotu’u ‘a e ve’eteka ke ngaue.  ‘Oku tau hiki hake ‘a e tu’unga mo’ui ‘o e me’a ‘e lava ke fai ‘aki ‘a e ngaue malohi mo e loto vilitaki.  ‘Oku fie ma’u ke nau fakamo’oni’i ‘etau mo’ui ‘i he loto vekeveke mo e ivi.  ‘Oku ‘ikai ‘uhinga ‘eni ia ‘oku tau mo’ui ‘i ha mamani faka’anaua ‘o e ngaahi me’a ma’olunga mo ma’ulalo, ka ‘oku ‘uhinga ia te tau lava ‘o puke ‘a e ngaahi faingamalie ke pole’i kitautolu mo fe’au’auhi mo kitautolu ke fakamo’oni’i kiate kitautolu ‘oku tau “mo’ui” mo mo’ui kakato!

Vahe Hongofulu Fakakaukau
Fakamalohisino: Fakamatala’i ‘a e ngaahi me’a ‘i ho’o mo’ui te ne ala ta’ofi koe mei ho’o a’usia ‘a e me’a kotoa pe te ke malava. Fakamatala’i ‘a e me’a te ke lava ‘o fai ke to’o atu ai ‘a e mafatukituki ‘o e ngaahi me’a ‘oku ne ta’ofi koe mei he me’a te ke malava kakato.
Ngaahi me’a ‘oku ne ta’ofi au:Ngaahi founga ke tukuange ai ‘a e mamafa mate:
      
      
      
      
      
      
      

Leave a comment

Categories